คดีหมิ่นประมาทกับปัญหาในกระบวนการทำข่าวของหนังสือพิมพ์

Abstract

งานวิจัยเรื่องนี้ มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาถึงเงื่อนไขหรือปัจจัยภายในกระบวนการทำข่าวของหนังสือพิมพ์ ซึ่งทำให้เกิดข่าวลักษณะหมิ่นเหม่ต่อความผิดหมิ่นประมาท โดยเป็นการวิเคราะห์เนื้อหาจากกรณีศึกษาที่ฟ้องร้องเอาความผิดกับหนังสือพิมพ์ในคดีหมิ่นประมาทภายในปี พ.ศ. 2542-พ.ศ. 2545 (มกราคม) รวม 10 ชื่อฉบับ 10 กรณีศึกษา และการสัมภาษณ์เชิงลึกนักหนังสือพิมพ์ระดับบรรณาธิการจากหนังสือพิมพ์ 10 ชื่อฉบับ และผู้เสียหายจากการเสนอข่าวของหนังสือพิมพ์ 3 ท่าน ตลอดจนการสำรวจความเห็นจากนักข่าวในองค์กรหนังสือพิมพ์จำนวน 100 คน ผลการวิจัยพบว่า การเสนอเนื้อหาลักษณะหมิ่นประมาทของหนังสือพิมพ์ มีทั้งการนำเสนอเป็นข่าว และ บทความแสดงความคิดเห็น โดยเนื้อหาที่หนังสือพิมพ์นำเสนอซึ่งส่งผลกระทบต่อชื่อเสียงบุคคลส่วนใหญ่จะเป็นเรื่องบุคคลสาธารณะและนำเสนอ โดยไม่คำนึงถึงหลักความเป็นธรรม ในส่วนของลักษณะความผิดฐานหมิ่นประมาทที่ปรากฏบนหน้าหนังสือพิมพ์ ปรากฏใน 2 ลักษณะคือ การเสนอเนื้อหาผิดไปจากข้อเท็จจริง และการเสนอความเห็นโดยมิชอบ โดยพบว่าปัจจัยที่ทำให้เกิดลักษณะความผิดดังกล่าว ได้แก่ การใช้แหล่งข่าว, การนำเสนอข่าวไปล่วงละเมิดสิทธิส่วนบุคคล การใช้ภาษาของหนังสือพิมพ์และการตีความ และสรุปความประเด็นข่าว ในส่วนของกระบวนการทำข่าวของหนังสือพิมพ์นั้นพบปัญหาซึ่งเป็นปัจจัยหรือเงื่อนไขที่ทำให้เกิดข่าวลักษณะหมิ่นเหม่ต่อความผิดฐานหมิ่นประมาท โดยบุคลากรในกระบวนการผลิตข่าว คือ นักข่าว และ บรรณาธิการข่าว เป็นเงื่อนไขสำคัญ โดยพบประเด็นสำคัญว่านักหนังสือพิมพ์ขาดความตระหนักและใส่ใจต่อผลกระทบที่จะเกิดขึ้นต่อบุคคลที่ตกเป็นข่าว นอกจากนั้นยังมีเงื่อนไขอื่นๆ คือ บุคลากรภายนอกกระบวนการผลิต ได้แก่ แหล่งข่าว และผู้เสียหายจากข่าว, เงื่อนไขทางด้านองค์กร คือ นโยบายองค์กร เงื่อนไขทางด้านกระบวนการผลิต คือ ข้อจำกัดทางด้านเวลาในการทำงาน และเงื่อนไขทางด้านคุณค่าข่าว มาตรการในการควบคุมข่าวลักษณะหมิ่นประมาทของหนังสือพิมพ์นั้น พบว่ายังไม่มีการกำหนดอย่างเป็นรูปธรรม แต่ภายในองค์กรหนังสือพิมพ์จะมีการควบคุมอยู่ในกระบวนการทำข่าวซึ่งเป็นการตรวจสอบจากบรรณาธิการ อย่างไรก็ตามบรรณาธิการหนังสือพิมพ์และผู้เสียหายมีความเห็นร่วมกันว่า มาตรการในการควบคุมหนังสือพิมพ์ที่ดีที่สุดควรจะเป็นผู้บริโภคสื่อเอง โดยจากผลการวิจัยมีข้อเสนอแนะที่สำคัญคือ บุคลากรในกระบวนการผลิตข่าว จำเป็นอย่างยิ่งที่ต้องมีความใส่ใจและตระหนักต่อผลกระทบที่จะเกิดกับบุคคลที่ตกเป็นข่าวอย่างยิ่งยวด