ปฐมสมโพธิ ปริจเฉทที่ 1-7 : การตรวจชำระและศึกษาวิเคราะห์

Abstract

คัมภีร์ปฐมสมโพธิเป็นคัมภีร์ที่แสดงเรื่องราวเกี่ยวกับประวัติพระพุทธเจ้า มีหลายสำนวน ที่เก่าที่สุดเป็นสำนวนที่แต่งในล้านนา ต่อมาสมัยอยุธยาและรัตนโกสินทร์มีแต่งเพิ่มเติมอีกหลายสำนวน เพราะผู้คนในยุคสมัยนั้นนิยมฟังเทศน์เรื่องปฐมสมโพธิในวันสำคัญทางศาสนา ทั้งภาษาบาลีและภาษาไทย การตรวจชำระและศึกษาเชิงวิเคราะห์นี้ มุ่งที่จะตรวจชำระคัมภีร์ปฐมสมโพธิ ภาษาบาลี สำนวนสมเด็จพระมหาสมณเจ้า กรมพระปรมานุชิตชิโนรส ทรงชำระเมื่อ พ.ศ. 2388 อันเป็นการรวบรวมปฐมสมโพธิสำนวนเก่าเข้าด้วยกัน ตัดข้อความที่ไม่จำเป็นออกหรือเพิ่มเติมข้อความที่สำคัญเข้าไป อาศัยหลักฐานจากพระไตรปิฎก อรรถกถาและปกรณ์อื่นมาเชื่อมโยงกัน และทรงเก็บความจากภาษาบาลีมารจนาปฐมสมโพธิกถา ฉบับภาษาไทย ซึ่งเป็นวรรณคดีชิ้นเอก เป็นที่รู้จักแพร่หลายมาจนถึงปัจจุบัน แสดงถึงพระปรีชาสามารถในภาษาบาลีเป็นอย่างยิ่งในยุครัตนโกสินทร์ เนื้อหาของวิทยานิพนธ์แบ่งออกเป็น 5 บท บทแรกเป็นบทนำ กล่าวถึงความเป็นมาของปัญหา ตลอดจนถึงวิธีดำเนินการวิจัยและตรวจสอบชำระ บทที่ 2 ว่าด้วยความหมายคำว่า "ปฐมสมโพธิ" ประวัติความเป็นมาของคัมภีร์ปฐมสมโพธิ ฉบับล้านนา อยุธยาและรัตนโกสินทร์ ประวัติและผลงานของผู้แต่ง ต้นฉบับตัวเขียนที่ใช้ในการตรวจชำระ วิวัฒนาการความเป็นมา และการศึกษาเปรียบเทียบสำนวนที่แต่งในล้านนา อยุธยาและรัตนโกสินทร์ บทที่ 3 คัมภีร์ปฐมสมโพธิ ที่ตรวจชำระแล้ว บทที่ 4 คัมภีร์ปฐมสมโพธิแปล บทที่ 5 บทสรุปและข้อเสนอแนะ ผลของการวิจัยพบว่าปฐมสมโพธิฉบับเก่าที่สุดแต่งในล้านนา และมีการแต่งเพิ่มเติมเรื่อยมาจนถึงฉบับของสมเด็จพระมหาสมณเจ้า กรมพระปรมานุชิตชิโนรส เป็นสำนวนบาลีฉบับสุดท้าย ภาษาสำนวน และเรื่องราวที่เพิ่มเติมแสดงให้เห็นพัฒนาการการแต่งภาษาบาลีและแนวคิดเรื่องประวัติพระพุทธเจ้าในประเทศไทย