สารอินทรีย์ระเหยง่ายจากพืชในหญ้าหวาย ณ อุทยานแห่งชาติดอยภูคา จังหวัดน่าน และผลที่มีต่อแมลง

Abstract

พืชผลิตสารทุติภูมิได้หลายชนิดเพื่อใช้ในการตอบสนองต่อสิ่งแวดล้อม เช่น ใช้เป็นสื่อกลางของปฏิสัมพันธ์ระหว่างพืชกับแมลง ไม่ว่าจะเป็นดึงดูดแมลงเพื่อช่วยในการกระจายเรณูของดอกไม้ หรือขับไล่ศัตรูที่เข้ามาทำลาย จากการศึกษาสารอินทรีย์หอมระเหยในพื้นที่ดงหญ้าหวาย ณ อุทยานแห่งชาติดอยภูคา พบสารอินทรีย์ระเหยง่ายในบรรยากาศ 10 ชนิด ที่คาดว่าพืชน่าจะเป็นแหล่งผลิตสารดังกล่าว ดังนั้นในงานวิจัยนี้จึงได้เก็บตัวอย่างพืชจำนวน 17 ชนิด จากพื้นที่ศึกษามาตรวจชนิดสารอินทรีย์ระเหยง่ายโดยใช้เทคนิค GC-MS พบพืช 9 ชนิด ที่สร้างสารดังกล่าวในปริมาณมาก พืช 3 ชนิด ได้แก่ Zanthoxylum acanthopodium DC. (มะมาด) Litsea cubeba (ตะไคร้ต้น) และ Elsholtzia blanda (Benth.) Benth. (ชะอ้นป่า) ถูกเลือกมาใช้ในการทดสอบบทบาทของน้ำมันหอมระเหยต่อแมลงที่อยู่ในธรรมชาติ โดยสกัดน้ำมันหอมระเหยด้วยไอน้ำ และใส่ในหลอดซึ่งวางอยู่บนแผ่นกาวดักแมลง แมลงที่ดักได้จำแนกออกเป็น 4 อันดับ ได้แก่ Coleoptera Diptera Homoptera และ Hymenoptera ซึ่งการตอบสนองของแมลงต่อสารเมื่อเปรียบเทียบกับชุดควบคุม พบว่ามีความแตกต่างกันระหว่างฤดูและปริมาณสารที่ใช้ โดย L. cubeba 50 ไมโครลิตร ให้ผลดึงดูด Coleoptera ในฤดูร้อน แต่ขับไล่ในฤดูหนาวของปีเดียวกัน Z. acanthopodium 30 ไมโครลิตร ดึงดูด Coleoptera ในฤดูร้อน และ E. blanda 50 ไมโครลิตร ขับไล่ Diptera ในฤดูหนาว ส่วนปฎิสัมพันธ์ระหว่างสารสกัดน้ำมันหอมระเหยที่มีต่อแมลงคู่อื่นให้ผลไม่แตกต่างกันทางสถิติ อย่างไรก็ตามสารประกอบจากพืชหรือพืชเอง มีแนวโน้มที่สามารถนำมาใช้ประโยชน์ได้ในการเกษตรต่อไป