การสื่อสารเพื่อสร้างความเข้าใจร่วมกันระหว่างคนพิการและคนไม่พิการผ่านสื่อกิจกรรม "ค่ายศิลปะเพื่อมวลมนุษย์ ART FOR ALL"

Abstract

การวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษากระบวนการสร้างสื่อกิจกรรม “ค่ายศิลปะเพื่อมวลมนุษย์ Art For All” ตั้งแต่ ปี พ.ศ.2540 – พ.ศ.2552 และ เพื่อศึกษากระบวนการสื่อสารในการสร้างความเข้าใจร่วมกันระหว่างคนพิการ กับคนไม่พิการผ่านสื่อกิจกรรม “ค่ายศิลปะเพื่อมวลมนุษย์ Art for All เติมรักด้วยรอยยิ้ม” ปี พ.ศ.2552 ใช้วิธีการวิจัย เชิงคุณภาพ เก็บรวบรวมข้อมูลโดยการศึกษาเอกสารค่าย ตั้งแต่ ปี พ.ศ. 2542 – พ.ศ. 2552 และใช้การสังเกต กิจกรรมการจัดค่ายทั้งแบบมีส่วนร่วมและไม่มีส่วนร่วม ตลอดจนการสัมภาษณ์ผู้มีส่วนเกี่ยวข้อง ทั้งคนไม่พิการและ คนพิการ 4 ประเภท คือ คนพิการทางการได้ยิน คนพิการทางการมองเห็น คนพิการทางแขนขา และ คนพิการทางปัญญา ผลการศึกษาพบว่า ในกระบวนการสร้างสื่อกิจกรรมค่ายศิลปะเพื่อมวลมนุษย์ Art for All ศาสตราจารย์ ดร.ชาญณรงค์ พรรุ่งโรจน์ ผู้ริเริ่มค่าย ให้ความสำคัญกับการคัดเลือกและการบริหารจัดการทรัพยากรค่ายในฐานะที่ เป็นองค์ประกอบของการสื่อสาร (S-M-C-R-E) สามารถแบ่งได้ 3 ช่วงเวลา ดังนี้ ช่วงที่ 1 (ช่วงก่อนการริเริ่มจัดค่าย) เป็นการรวบรวบสื่อบุคคลและเครือข่าย ด้านศิลปะ ด้านคนพิการ และด้านการจัดกิจกรรมค่าย ซึ่งเป็นองค์ประกอบ ด้านผู้ส่งสาร (S-Sender) เพื่อการขับเคลื่อนโครงการจัดค่ายศิลปะสำหรับเยาวชนพิการและไม่พิการครั้งแรกใน ประเทศไทย ช่วงที่ 2 (ช่วงการจัดค่าย ครั้งที่ 1-3) เป็นการพัฒนาต้นแบบสื่อกิจกรรมค่าย ซึ่งเป็นองค์ประกอบด้าน ช่องทางการสื่อสาร (C-Chanel) และเนื้อหาสาร (M-Message) รวมถึงการคัดเลือกและจัดกลุ่มผู้ร่วมกิจกรรมค่าย ซึ่งเป็นองค์ประกอบด้านผู้รับสาร (R-Receiver) อย่างเป็นระบบ ช่วงที่ 3 (ช่วงการจัดค่ายครั้งที่ 4-11) เป็นช่วงที่การ ประเมินผลการจัดกิจกรรมภายในค่ายโดยคณะทำงานค่ายเป็นระบบมากขึ้น ซึ่งเป็นองค์ประกอบด้านผลของ กระบวนสื่อสาร(E-Effect) และมีการประกันคุณภาพค่าย ซึ่งเปรียบเสมือนปฏิกิริยาตอบกลับของกระบวนการสื่อสาร (Feedback) ทำให้เกิดการพัฒนาการจัดกิจกรรมค่ายอย่างต่อเนื่อง สำหรับผลการสื่อสารเพื่อสร้างความเข้าใจระหว่างคนพิการและไม่พิการ ผ่านสื่อกิจกรรมค่ายศิลปะเพื่อ มวลมนุษย์ Art for All พบได้โดยสรุปใน 4 มิติ กล่าวคือ คนพิการเข้าใจตนเอง คนพิการเข้าใจคนไม่พิการ คนไม่ พิการเข้าใจตนเอง และ คนไม่พิการเข้าใจคนพิการ ซึ่งเกิดจากการวางแผนและการดำเนินกิจกรรมอย่างเข้มข้นของ คณะทำงานค่าย โดยใช้การสื่อสารในแบบจำลองเชิงพิธีกรรมเป็นหลัก ตามขั้นตอนการจัดกิจกรรมค่าย 3 ขั้นตอน คือ ขั้นตอนที่ 1 กิจกรรมก่อนจัดค่าย คณะทำงานให้ความสำคัญกับการสื่อสารเพื่อสร้างความเข้าใจระหว่างกลุ่ม คณะทำงานและอาสาสมัครในฐานะผู้ส่งสารในการจัดกิจกรรมค่าย ขั้นตอนที่ 2 กิจกรรมระหว่างจัดค่าย แบ่งเป็น 2 กลุ่มกิจกรรมหลัก ได้แก่ กิจกรรรมพื้นฐาน เช่น กิจกรรมฐานเรียนรู้ศิลปะ กิจกรรมกลุ่มสัมพันธ์ เป็นกระบวนการ สื่อสารที่ใช้สื่อมากกว่าหนึ่งประเภท เพื่อเติมเต็มอวัยวะรับสารที่ขาดหายไปของคนพิการ เช่น การใช้สื่อภาพและ เสียง ประกอบกับล่ามภาษามือ เป็นต้น และกิจกรรมในชีวิตประจำวัน เป็นกิจกรรมที่ออกแบบเพื่อส่งเสริม ปฏิสัมพันธ์ทางสังคมระหว่างคนพิการและคนไม่พิการ ขั้นตอนที่ 3 กิจกรรมหลังจัดค่าย มีการประเมินผลโดย คณะทำงานค่ายและการประกันคุณภาพการจัดค่าย สำหรับผลสืบเนื่องจากค่าย มีการสืบทอดเครือข่ายคณะทำงาน และเครือข่ายผู้ร่วมค่าย เหนือสิ่งอื่นใด ความสำเร็จของการจัดค่ายศิลปะเพื่อมวลมนุษย์เกิดจาก “หัวใจที่ไม่พิการ” ซึ่งแสดงออกผ่านความเข้าใจและความเอื้ออาทร