การศึกษาทางประวัติศาสตร์เกี่ยวด้วยเรื่องพระคลังสินค้า

Abstract

วิทยานิพนธ์เรื่องนี้มีจุดประสงค์จะแสดงถึงลักษณะการค้าขายของไทยในสมัยราชอาณาจักรศรีอยุธยา จนถึงสมัยที่ไทยมีการติดต่อกับประเทศทางตะวันตกอย่างกว้างขวาง ในรัชกาลพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว แห่งกรุงรัตนโกสินทร์ การค้าของไทยแต่เดิมมีลักษณะเป็นการค้าผูกขาด พระคลังสินค้าเป็นหน่วยงานที่ดำเนินการควบคุมการค้า รวมทั้งวิธีการที่ไทยใช้บังคับพ่อค้าต่างประเทศ และราษฎรในประเทศมิให้ติดต่อซื้อขายกันโดยตรง แต่ต้องผ่านพระคลังสินค้าเสียก่อน พระคลังสินค้าจึงมีโอกาสซื้อถูกขายแพง ทำให้มีรายได้มากขึ้น นอกจากนี้รัฐบาลยังแต่งเรือออกไปค้าขายต่างประเทศ ได้กำไรมาใช้ในราชการเพิ่มขึ้นอีกด้วย พ่อค้าต่างประเทศไม่พอใจวิธีการค้าของไทยดังกล่าว จึงได้พยายามทำสนธิสัญญากับไทยเพื่อเปลี่ยนแปลงวิธีการค้าเสียใหม่ ประเทศทางตะวันออกหลายประเทศ เช่น จีน และ ญี่ปุ่น ต้องประสบกับการถูกบังคับให้เปิดประเทศติดต่อค้าขายกับประเทศทางตะวันตกมาแล้ว ส่วนไทยนั้น พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงยินยอมทำสัญญาพาณิชย์กับต่างประเทศ เพื่อหลีกเลี่ยงการที่ประเทศทางตะวันตกจะใช้กำลังบังคับ ลักษณะการค้าขายที่ได้เปลี่ยนแปลงใหม่แม้จะเป็นการค้าโดยเสรี แต่เมื่อตกมาถึงปัจจุบันการค้าสินค้าบางประเภท เช่น การค้าข้าว ก็ยังมีลักษณะใกล้เคียงกับการดำเนินการค้าผูกขาดในสมัยก่อนอยู่บ้าง ปัจจุบันรัฐบาลกำหนดปริมาณข้าวที่ส่งออกไว้เช่นเดียวกับการควบคุมการส่งออกในสมัยก่อน แม้การเศรษฐกิจและการค้าจะเป็นเรื่องสำคัญ แต่พระราชพงศาวดารและเอกสารต่าง ๆ ในสมัยกรุงศรีอยุธยาและรัตนโกสินทร์ตอนต้นแทบจะไม่มีข้อความกล่าวถึง คงมีแต่หนังสือที่พ่อค้าต่างประเทศหรือชาวต่างประเทศที่เข้ามาในประเทศไทยสมัยก่อนเขียนเล่าเหตุการณ์ทางการค้าของไทย วิทยานิพนธ์เรื่องนี้ได้พยายามรวบรวมเรื่องราวที่กล่าวไว้จากเอกสารต่าง ๆ เพื่อวิเคราะห์และพิจารณาหาข้อเท็จจริงเกี่ยวกับการค้าขายของไทย โดยอาศัยหลักฐานจากจดหมายเหตุตัวเขียน พระราชพงศาวดาร ประชุมพงศาวดาร และหนังสือต่าง ๆ รวมทั้งเอกสารที่ชาวต่างประเทศได้เขียนไว้ด้วย