กระบวนการในการกำหนดนโยบายวางแผนครอบครัวของประเทศไทย

Abstract

วิทยานิพนธ์นี้มุ่งศึกษา กระบวนการในการกำหนดนโยบายวางแผนครอบครัวของไทย เพื่อศึกษาถึงพัฒนาการของแนวคิดเกี่ยวกับนโยบายประชากร ในช่วงก่อนปี 2500 มาจนถึงปี 2513 ซึ่งมีการประกาศนโยบายการวางแผนครอบครัวแห่งชาติ เพื่อให้ได้ทราบถึงความสัมพันธ์ และบทบาทของ สถาบันต่างๆในกระบวนการกำหนดนโยบายวางแผนครอบครัว จากการศึกษาพบว่า กระบวนการในการกำหนดนโยบายวางแผนครอบครัวของไทย เป็นผล จากความขัดแยงของแนวคิดในการพัฒนาประเทศสองแนวทาง คือ แนวคิดนโยบายชาตินิยมทาง เศรษฐกิจ ภายใต้เศรษฐกิจทุนนิยมโดยรัฐ และแนวคิดที่เน้นความมั่นคงแห่งชาติ ภายใต้เศรษฐกิจเสรีนิยม ความขัดแย้งนี้ก่อให้เกิดนโยบายประชากร 2 แนวทางคือ นโยบายส่งเสริมการเพิ่มประชากร และนโยบาย การวางแผนครอบครัว กระบวนการในการกำหนดนโยบายนี้ ยังมีลักษณะเป็นเชิงวัฒนาการ และเป็นกระบวนการที่สะท้อนให้เห็นถึง ความสัมพันธ์ในลักษณะที่มีอิทธิพลซึ่งกันและกันระหว่างสถาบันต่างๆ กับโครงสร้างสถาบัน โครงสร้างอำนาจ ภายใต้สภาพ และกิจกรรมทางด้านเศรษฐกิจการเมือง และสังคมของยุคสมัยนั้น นอกจากนี้ยังเป็นกระบวนการที่ได้รับอิทธิพล และมีความสัมพันธ์กับต่างประเทศอย่างมาก สำหรับปัจจัยที่นำไปสู่ความสำเร็จในกระบวนการกำหนดนโยบายได้แก่ การผลักดัน และการ สนับสนุนจากสถาบันต่างประเทศ ความสามารถของบุคลากรในสถาบันฝ่ายสนับสนุน ความสำเร็จของ การประชุมสัมมนาทางวิชาการ ผลสำเร็จของโครงการวิจัยอนามัยครอบครัวโพธาราม และการจัดตั้งสถาบันศูนย์ศึกษาประชากรในมหาวิทยาลัยต่างๆ จึงอาจกล่าวได้ว่ากระบวนการดังกล่าว สามารถนำมาเป็น "แบบอย่าง" ของการเคลื่อนไหวเพื่อผลักดันนโยบาย อย่างไรก็ตาม กระบวนการนี้ถือว่าเป็นการกำหนดนโยบายจากเบื้องบน เนื่องจากสถาบันที่มีบทบาท และมีอิทธิพลต่อกระบวนการกำหนดนโยบาย จะเป็นสถาบันในฝ่ายรัฐบาล และข้าราชการนักวิชาการระดับสูง ที่มีความคิดเห็นขัดแย้งกัน โดยที่ฝ่ายประชาชนไม่มีส่วนร่วม