พระราชอำนาจในการพระราชทานอภัยโทษ ของพระมหากษัตริย์ไทย

Abstract

ประเพณีไทยแต่ยุคโบราณถือสืบทอดกันว่า พระมหากษัตริย์เป็นผู้ทรงไว้ซึ่งพระราชอำนาจในการพระราชทานอภัยโทษ โดยมีพื้นฐานจากคติสากลที่ว่าพระมหากษัตริย์ทรงเป็นที่มาของความยุติธรรมแนวความคิดดังกล่าวได้สอดประสานกันกับแนวคิด “ธรรมราชา” พ่อกับลูก และ “เจ้าชีวิต” อันเป็นคติเก่าแก่ที่ใช้ในการปกครองประเทศมาแต่ปางบรรพ์ พระราชอำนาจในการพระราชทานอภัยโทษตามแนวคิดทั้งสี่ประการข้างต้นได้วิวัฒน์ไปพร้อมกับการเปลี่ยนแปลงของบ้านเมืองในแต่ละช่วงเวลา นับตั้งแต่ยุคกรุงสุโขทัย กรุงศรีอยุธยา กรุงรัตนโกสินทร์ จวบจนถึงยุคเปลี่ยนแปลงการปกครอง พ.ศ.2475 อันเป็นช่วงหัวเลี้ยวหัวต่อของแนวความคิดเกี่ยวกับการใช้พระราชอำนาจของพระมหากษัตริย์ โดยปรับเปลี่ยน”รูปแบบ” เข้ากับสภาวะการณ์ของบ้านเมืองที่เปลี่ยนแปรไปในแต่ละยุคสมัยได้อย่างสนิทสนมกลมกลืนโดยที่ยังสามารถคง “เนื้อหา” ความอิสระเด็ดขาดของพระราชอำนาจอันมีมาแต่บรรพกาลไว้ได้โดยมั่นคงไม่เสื่อมคลายทั้งยังปรากฏว่าบทบาทของการใช้พระราชอำนาจดังกล่าวได้ทวีความสำคัญขึ้นเป็นลำดับโดยเฉพาะอย่างยิ่งในปัจจุบัน อาจกล่าวได้ว่า พระราชอำนาจในการพระราชทานอภัยโทษของพระมหากษัตริย์ไทยเป็นพระราชอำนาจโดยโบราณราชนิติประเพณีอันมีลักษณะเฉพาะตัวแตกต่างไปจากประมุขของนานาประเทศซึ่งการใช้พระราชอำนาจดังกล่าวได้ลดบทบาทลงเป็นเพียง “แบบพิธี” เพื่อให้เกิดผลสมบูรณ์ตามกฎหมาย เหนือสิ่งอื่นใด การใช้พระราชอำนาจในการพระราชทานอภัยโทษมิได้เป็นเพียงเครื่องมือในการแก้ไขความผิดพลาดของขบวนการยุติธรรมหรือขจัดปัดเป่าความทุกข์เข็ญของราษฎรเท่านั้น หากยังเป็นเสมือน “ห่วงทอง” ที่คล้องสานความสัมพันธ์ระหว่างพระมหากษัตริย์กับพสกนิกรของพระองค์ให้กระชับแน่นแฟ้นดังที่เคยเป็นมาอย่างยาวนานนับพันปี