เสรีภาพทางศาสนากับการใช้อำนาจรัฐในการจัดการการศึกษาพระปริยัติธรรมแผนกบาลี

Abstract

วิทยานิพนธ์ฉบับนี้มีวัตถุประสงค์ในการศึกษาเสรีภาพทางศาสนากับการใช้อำนาจรัฐในการจัดการการศึกษาพระปริยัติธรรมแผนกบาลีว่ามีความสอดคล้องกับแนวความคิดทฤษฎีที่เกี่ยวเสรีภาพทางศาสนา บทบาทของรัฐในทางศาสนาหรือไม่ อย่างไร ตลอดจนหลักเกณฑ์ที่ปรากฏในบทบัญญัติของรัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย พุทธศักราช 2560 มาตรา 67 วรรคสอง ซึ่งบัญญัติไว้ว่า “...รัฐพึงส่งเสริมและสนับสนุนการศึกษาและการเผยแผ่หลักธรรมของพระพุทธศาสนาเถรวาท...” โดยมีข้อเสนอแนะว่า บทบาทของรัฐที่เหมาะสมกับการส่งเสริมและสนับสนุนการศึกษาและการเผยแผ่หลักธรรมของพระพุทธศาสนาเถรวาทกับประเทศไทยนั้นควรมีลักษณะและรายละเอียดประการใด จากผลการศึกษาพบว่า บทบาทของรัฐไทยมีความสัมพันธ์ในลักษณะที่รัฐใช้อำนาจเหนือฝ่ายพุทธจักรมาตั้งแต่สมัยสุโขทัยจนถึงปัจจุบัน โดยเฉพาะการจัดตั้งมหาเถรสมาคมครั้งแรกก็อาศัยอำนาจนิติบัญญัติของฝ่ายรัฐ ตามพระราชบัญญัติคณะสงฆ์ ร.ศ. 121 ทำให้พุทธจักรรวมอยู่ภายใต้อำนาจอธิปไตยเดียวกับฝ่ายอาณาจักร มหาเถรสมาคมจึงมีอำนาจหน้าที่ตามที่กฎหมายของฝ่ายรัฐได้ให้อำนาจไว้ สำหรับเสรีภาพทางศาสนา พบว่า บทบัญญัติแห่งรัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย พุทธศักราช 2560 มาตรา 31 ซึ่งบัญญัติไว้ว่า “บุคคลย่อมมีเสรีภาพบริบูรณ์ในการถือศาสนาและย่อมมีเสรีภาพในการปฏิบัติหรือประกอบพิธีกรรมตามหลักศาสนาของตน...” ทำให้เข้าใจได้ว่า เสรีภาพทางศาสนา อาจแบ่งได้เป็นสองแบบ คือเสรีภาพในการนับถือศาสนาซึ่งจัดได้ว่าเป็นเสรีภาพในเชิงสัมบูรณ์ และเสรีภาพในการปฏิบัติหรือประกอบพิธีกรรมตามหลักศาสนา ซึ่งจัดได้ว่าเป็นเสรีภาพในเชิงสัมพัทธ์ โดยการจัดการการศึกษาพระปริยัติธรรมแผนกบาลีเป็นการใช้เสรีภาพในเชิงสัมพัทธ์เพราะเป็นการใช้เสรีภาพในการปฏิบัติหรือประกอบพิธีกรรมตามหลักพุทธศาสนาเถรวาท บทบาทของรัฐในการเข้าแทรกแซงเสรีภาพดังกล่าวจึงต้องถูกจำกัดโดยผลแห่งบทบัญญัติมาตรา 31 ของรัฐธรรมนูญดังกล่าว ในทางปฏิบัติ พบว่า บทบาทของรัฐไทยไม่ปรากฏแนวทางที่ชัดเจนในด้านความสัมพันธ์กับพุทธจักรว่าเป็นรัฐฆราวาสหรือรัฐศาสนา ทั้งยังพบว่า รัฐไม่มีความเป็นกลางทางศาสนากล่าวคือบทบัญญัติแห่งรัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย พุทธศักราช 2560 มาตรา 67 วรรคสอง กำหนดให้ รัฐส่งเสริมและสนับสนุนพุทธศาสนาเถรวาทเป็นพิเศษในซึ่งในทางทฤษฎีรัฐควรวางบทบาทตนเองอย่างจำกัด อย่างไรก็ตามการที่รัฐไทยเข้าไปมีบทบาทกับพุทธจักรด้วยการส่งเสริมและสนับสนุนการจัดการการศึกษาพระปริยัติแผนกบาลีอาจพิจารณาได้ว่าเป็นเรื่องที่มีความเหมาะสมเพราะพุทธศาสนาแบบเถรวาทเป็นศาสนาที่คนไทยส่วนใหญ่นับถือและเป็นเรื่องที่ชอบด้วยรัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย พุทธศักราช 2560