พัฒนาการของรูปแบบในการขูดรีดส่วนเกินของรัฐไทย

Abstract

สังคมไทยในอดีตเป็นสังคมชนชั้นซึ่งชนชั้นของผู้คนขึ้นอยู่กับปัจจัยโครงสร้างส่วนบน การแบ่งขั้วระหว่างผู้ปกครองและผู้ถูกปกครอง เกิดขึ้นจากความพยายามในการรักษาสถานะและอภิสิทธิ์ของผู้ปกครอง ซึ่งนำไปสู่การจำแนกผู้คนสู่ฐานันดรต่างๆ ภายใต้กรอบโครงความสัมพันธ์ที่ไม่เท่าเทียม ซึ่งผู้ปกครองได้สร้างขึ้นเพื่อรักษาสถานะและอภิสิทธิ์ของตน ผู้ปกครองได้สร้างโครงข่ายความสัมพันธ์และสถาบันที่ไม่ใช่การผลิต โดยสิ่งที่สถาบันที่ไม่ใช่ทางเศรษฐกิจเหล่านี้คำนึงก็คือ การควบคุมฐานด้วยการรักษาความสัมพันธ์ที่ปรากฏของการขูดรีดให้คงรูปเดิมไว้ ในยุคสมัยต่อมาเมื่ออยุธยาล่มสลายลงไปแล้ว ได้มีการฟื้นฟูอาณาจักรขึ้นมาใหม่ เกิดเป็นรัฐธนบุรีและรัตนโกสินทร์ ในระยะแรกของการฟื้นฟูบ้านเมืองนั้นรัฐประสบปัญหาต่างๆ อย่างมาก ทำให้ผู้ปกครองประสบปัญหาอย่างมากในการสร้างเมือง รวมทั้งการนำระบบแบบอยุธยากลับมาใช้อีกครั้ง ปัญหาที่รัฐเผชิญคือแรงกดดันทางด้านรายได้ซึ่งรัฐจะต้องนำมาใช้จ่าย ทำให้รัฐต้องให้ความสำคัญกับการค้าสำเภาของรัฐมากเป็นพิเศษ ในการนี้รัฐจึงได้สนับสนุนการเข้ามาของคนจีนให้เข้ามาประกอบอาชีพในเมืองไทย รัฐส่งเสริมคนจีนให้เข้ามาเพื่อประกอบการค้าแก่รัฐ เมื่อการค้าต่างประเทศเจริญมากขึ้นเกิดการผลิตด้านการเกษตรเพื่อการค้าขึ้น ซึ่งส่วนหนึ่งได้มีผลสะท้อนมาถึงชาวไทยซึ่งสามารถทำการเพาะปลูกทางด้านการเกษตรมากขึ้น การขยายตัวของการผลิตทางด้านการเกษตรเพื่อค้านี้ ได้ก่อให้เกิดช่องทางใหม่ของรัฐในการแสวงหารายได้โดยระบบเจ้าภาษีนายอากร ประกอบกับการที่การค้าของรัฐค่อยๆ ลดความสำคัญลงเมื่อเทียบกับแหล่งรายได้ใหม่จากภาษีการผลิต การเกณฑ์แรงงานและการเก็บส่วยค่อยๆ ลดน้อยลง รัฐจึงสามารถลดการเกณฑ์แรงงานลง และสามารถเก็บส่วนเกินจากชาวบ้านในรูปเงินตราได้มากขึ้น นำมาสู่ความเปลี่ยนแปลงของรูปแบบในการขูดรีดส่วนเกินของรัฐในที่สุด โดยการส่งส่วยในรูปสิ่งของได้ยกเลิกไปในรัชกาลที่ 5 โดยราษฎรจ่ายเป็นค่าราชการแทน ในสมัยรัชกาลที่ 6 ก็ได้ยกเลิกการเกณฑ์แรงงานมาเก็บเงินรัชชูปการแทนในที่สุด