รูปแบบการใช้น้ำในเขตคลองชลประทานรังสิตใต้ : รายงานการวิจัย

Abstract

คลองรังสิตประยูรศักดิ์เป็นคลองชลประทานที่มีการขุดมากว่าร้อยปี โดยมีวัตถุประสงค์เพื่อการชลประทานพื้นที่เกษตรกรรมในทุ่งรังสิต หรือพื้นที่ในเขตอำเภอธัญบุรี คลองหลวง และลำลูกกา จังหวัดปทุมธานี อย่างไรก็ตามในช่วงสองถึงสามทศวรรษที่ผ่านมา พื้นที่ในเขตคลองชลประทานรังสิต ได้รับผลจากการขยายตัวทางเศรษฐกิจประกอบกับการก่อสร้าง ถนนสายวิภาวดี-รังสิต และรังสิต-องครักษ์ พื้นที่ในเขตทุ่งรังสิตจึงมีการเปลี่ยนแปลงการใช้ที่ดิน จากเกษตรกรรม เข้าสู่ อุตสาหกรรม ที่อยู่อาศัย การค้าและพาณิชย์ รวมทั้งโครงการที่ดินจัดสรรและสนามกอล์ฟ ซึ่งส่งผลกระทบต่อการใช้ประโยชน์ของคลองรังสิตโดยตรง การศึกษาในครั้งนี้จึงมีเป้าหมายเพื่อศึกษารูปแบบของการใช้น้ำในเขตพื้นที่ชลประทานคลองรังสิตประยูรศักดิ์ โดยมีขอบเขตการศึกษาในพื้นที่ชลประทานรังสิตได้ ครอบคลุมพื้นที่ อำเภอธัญบุรีและลำลูกกา จากการศึกษาพบว่ารูปแบบการใช้น้ำในเขตคลองชลประทานรังสิตได้ เป็นการใช้ประโยชน์ในรูปแบบต่างๆ ดังนี้ 1) ใช้น้ำเพื่อการเกษตรกรรม 2) ใช้น้ำเพื่อการอุตสาหกรรมและบริการ 3) ใช้น้ำเพื่อการอุปโภค-บริโภค 4) ใช้คลองเพื่อการคมนาคมสัญจร 5) ใช้คลองเป็นแหล่งการจับสัตว์น้ำ และ 6) ใช้เป็นสถานที่การค้าขาย (ร้านอาหารริมคลอง) ทั้งนี้การใช้ประโยชน์จะแตกต่างกันไปตามสภาพการใช้ที่ดินโดยรอบคลองแต่ละคลอง พบว่าบริเวณคลองหนึ่งถึงคลองห้า ซึ่งเป็นย่านที่มีการค้าพาณิชย์และชุมชนหนาแน่นปานกลาง คุณภาพน้ำในคลองอยู่ในระดับต่ำ ไม่เหมาะแก่การบริโภค-อุปโภค การใช้ประโยชน์จะเป็นการใช้เพื่อการเกษตรกรรมบางส่วนและเพื่อการสัญจรไปมา ตลอดจนถึงการใช้เป็นสถานที่ค้าขาย ทั้งนี้พบว่าที่อยู่อาศัยที่อยู่ใกล้เคียงถนนรังสิต-องครักษ์ โดยส่วนใหญ่จะมีการให้บริการน้ำประปา และสำหรับหมู่บ้านจัดสรร โดยส่วนใหญ่จะใช้น้ำประปาหรือน้ำบาดาล สำหรับพื้นที่คลองหกถึงคลองสิบสี่ คุณภาพน้ำยังอยู่ในเกณฑ์เพื่อการอุตสาหกรรมและเกษตรกรรม และจะค่อนข้างสะอาดกว่าน้ำในคลองต้นๆ การใช้น้ำในแถบนี้จึงใช้เพื่อการเกษตรและอุปโภค-บริโภค เป็นหลัก ปัญหาความขัดแย้งต่อการใช้น้ำ โดยส่วนใหญ่จะเกี่ยวข้องกับคุณภาพน้ำ ทั้งนี้เนื่องจากอุตสาหกรรมและหมู่บ้านที่พัฒนาในช่วง 5-6 ปีที่ผ่านมา จะใช้คลองรังสิตเป็นแหล่งระบายน้ำทิ้ง จึงมีผลต่อคุณภาพน้ำใช้ของชาวบ้านดั่งเดิม เพื่อลดความขัดแย้งและแก้ไขปัญหาการใช้ประโยชน์คลองชลประทานรังสิตใต้ มีข้อเสนอแนะดังนี้ หน่วยงานผู้รับผิดชอบคือ โครงการส่งน้ำและบำรุงรักษาคลองชลประทานรังสิตใต้ กรมชลประทานควรประสานงานและร่วมมือกับเทศบาล สุขาภิบาล นายกเทศมนตรีแก้ไขปัญหาคุณภาพน้ำและปริมาณน้ำโดยมีมาตรการดังนี้ คือ ตรวจวัดคุณภาพน้ำในคลองสายต่างๆ ควบคุมการส่งจ่ายเพื่อรักษาระดับน้ำที่เหมาะสม มีการควบคุมการใช้ที่ดินให้เป็นไปตามสำนักผังเมืองอย่างเคร่งครัด รวมทั้งการควบคุมคุณภาพน้ำทิ้งโรงงานอุตสาหกรรมและหมู่บ้านจัดสรร ให้ได้ตามมาตรฐานน้ำทิ้ง และกำหนดมาตรการที่เข้มงวดต่อการรักษาความสะอาดของร้านค้าในคลองและริมคลอง