เสรีภาพในการแสดงความคิดเห็นตามประมวลกฎหมายอาญา มาตรา 112

Abstract

วิทยานิพนธ์ฉบับนี้มุ่งศึกษาในเรื่องเสรีภาพในการแสดงความคิดเห็นซึ่งเป็นสิ่งสำคัญและเป็นที่ยอมรับในประเทศที่มีการปกครองในระบอบประชาธิปไตย อย่างไรก็ตาม การใช้เสรีภาพในการแสดงความคิดเห็นดังกล่าวถูกจำกัดขอบเขตตามกฎหมาย โดยเฉพาะการใช้เสรีภาพในการแสดงความคิดเห็นอันมีลักษณะเป็นความผิดตามประมวลกฎหมายอาญา มาตรา 112 ซึ่งเป็นบทบัญญัติที่สำคัญว่าด้วยการกระทำที่เป็นการหมิ่นประมาท หรือดูหมิ่น ประมุขของรัฐ การแสดงความคิดเห็นดังกล่าวจึงต้องมีขอบเขตความรับผิดของการกระทำ เพื่อประโยชน์ในการบังคับใช้กฎหมาย จากการศึกษาพบว่า ความผิดอาญาฐานหมิ่นประมาท ดูหมิ่น หรือแสดงความอาฆาตมาดร้าย พระมหากษัตริย์ พระราชินี รัชทายาท หรือผู้สำเร็จราชการแทนพระองค์ ตามประมวลกฎหมายอาญา มาตรา 112 เป็นบทบัญญัติที่มุ่งปกป้องและคุ้มครองพระมหากษัตริย์ ซึ่งเป็นศูนย์รวมจิตใจ และเป็นที่รัก เคารพสักการะ และเทิดทูนของประชาชนชาวไทยมาโดยตลอด การจะล่วงละเมิดหรือฟ้องร้องพระองค์ในทางใด ย่อมมิอาจกระทำได้ ซึ่งสิ่งดังกล่าวหาได้มีแต่ในตัวบทกฎหมายเท่านั้น หากยังหยั่งลึกลงในความรู้สึกนึกคิดภายในจิตใจของประชาชนชาวไทยมาโดยตลอด ดังนั้น การกระทำดังกล่าวต่อพระมหากษัตริย์ย่อมเท่ากับเป็นการกระทำที่กระทบต่อความรู้สึกของคนในชาติและสังคมโดยรวม อันเป็นการขัดต่อความสงบเรียบร้อยและศีลธรรมอันดีของประชาชน บทบัญญัติมาตรา 112 จึงมีความจำเป็นและเหมาะสมอย่างยิ่งสำหรับสังคมไทย นอกจากนี้ ยังพบว่าประเทศที่ปกครองในระบอบประชาธิปไตยหลายประเทศไม่ว่าจะมีพระมหากษัตริย์ หรือประธานาธิบดีเป็นประมุข ก็มีบทบัญญัติในลักษณะเดียวกันนี้ ฉะนั้น จึงไม่อาจกล่าวได้ว่า บทบัญญัติ มาตรา 112 ขัดต่อหลักการปกครองในระบอบประชาธิปไตย และเป็นการจำกัดเสรีภาพในการแสดงความคิดเห็นอย่างไม่มีขอบเขตหรือเกินสมควร แต่อย่างไรก็ตาม ปัญหาที่สำคัญคือ การบังคับใช้กฎหมายซึ่งเกิดจากความไม่ชัดเจนในการตีความ ดังนั้น ผู้เกี่ยวข้องกับการบังคับใช้กฎหมายจึงควรบังคับใช้บทบัญญัติมาตรา 112 โดยคำนึงถึงองค์ประกอบความผิดทางอาญาประกอบกับพระราชสถานะของพระมหากษัตริย์ที่มีความสำคัญยิ่งสำหรับประชาชนชาวไทย นอกจากนี้ ยังควรเผยแพร่ให้ประชาชนทราบถึงขอบเขตและลักษณะของการกระทำความผิด เพื่อให้ทุกฝ่ายมีความเข้าใจในบทบัญญัติดังกล่าวมากยิ่งขึ้น อันทำให้การบังคับใช้บทบัญญัติ มาตรา 112 เป็นไปอย่างถูกต้องและสอดคล้องกับความรู้สึกนึกคิดของประชาชนอย่างแท้จริง