อุปสงค์ต่อบุตรของชาวกรุงเทพมหานคร

Abstract

เนื่องจาก กรุงเทพมหานครเป็นเมืองที่สำคัญยิ่งทั้งทางด้านเศรษฐกิจ สังคมและประชากรของประเทศไทย ในปัจจุบันพบว่า ขณะที่ระบบเศรษฐกิจของประเทศกำลังเจริญรุดหน้านั้นการเจริญพันธุ์ของประชากรกลับลดลง ซึ่งการลดลงดังกล่าวเชื่อว่าเป็นผลสืบเนื่องมาจากการเปลี่ยนแปลของระบบเศรษฐกิจ อย่างไรก็ดี แม้อัตราการเจริญพันธุ์ของประชากรจะลดลงแต่อัตราดังกล่าวก็ยังสูงอยู่และจะส่งผลกระทบต่อการดำเนินงานในด้านต่างๆ ของรัฐ อาทิเช่น การลงทุน การเก็บภาษีอากรและการจ้างงาน เป็นต้น ดังนั้น การศึกษาถึงการเจริญพันธุ์จึงนับเป็นสิ่งสำคัญและน่าจะเป็นประโยชน์อย่างยิ่ง และด้วยการศึกษาครั้งนี้เป็นไปในเชิงเศรษฐศาสตร์ การศึกษาจึงเน้นเฉพาะในเรื่องอุปสงค์ต่อบุตรของชาวกรุงเทพมหานครเท่านั้นด้วยเหตุนี้ วัตถุประสงค์หลักของการวิเคราะห์จึงมุ่งจะประยุกต์ทฤษฎีว่าด้วยการบริโภคและการผลิตในครัวเรือนอธิบายถึงพฤติกรรมของอุปสงค์ต่อบุตรทั้งในเชิงปริมาณและคุณภาพและดูถึงการทดแทนกันระหว่างปริมาณและคุณภาพของบุตรในครัวเรือนต่างๆ โดยจะศึกษากับข้อมูลของโครงการวิจัย สภาวะทางเศรษฐกิจ สังคม และประชากรของชาวกรุงเทพมหานคร และใช้วิธีทางเศรษฐมิติอย่างง่ายแบบordinary least squares regression เป็นเครื่องมือในการวิเคราะห์ แล้วทำการประเมินผลการวิเคราะห์ด้วยโปรแกรมสำเร็จรูป SPSS ในการวิเคราะห์ครั้งนี้ได้ศึกษารายละเอียดถึงอุปสงค์ต่อบุตรโดยแบ่งกรุงเทพมหานครออกเป็นเขตย่อยๆ 3 เขต คือ เขตเมือง เขตต่อเมือง และเขตชานเมือง ผลการวิเคราะห์พบว่า การเปลี่ยนแปลงในจำนวนบุตรของครัวเรือนจะแปรผันตามอายุของแม่และภูมิลำเนาเดิมของหัวหน้าครัวเรือน แต่จะแปรผันกลับกับอัตราค่าจ้างของแม่อย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ ขณะที่อัตราค่าจ้างของพ่อและรายได้ของครอบครัวจะไม่มีบทบาทเลย คุณภาพของบุตรจะแปรผันตามอายุของแม่และอัตราค่าจ้างของพ่ออย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ ขณะที่รายได้ของครอบครัว อัตราค่าจ้างของแม่และภูมิลำเนาเดิมของหัวหน้าครัวเรือนจะไม่มีผลกระทบต่อการเปลี่ยนแปลงถึงคุณภาพของบุตรแต่ประการใด อย่างไรก็ดี ตัวแปรอิสระทั้งหมดของแบบจำลองนั้นสามารถอธิบายการเปลี่ยนแปลงอุปสงค์ต่อบุตรในเชิงปริมาณและคุณภาพของบุตรได้เพียงร้อยละ 14.48 และ15.40 เท่านั้น เมื่อวิเคราะห์ในรายเขตจะพบว่า เขตเมืองเป็นเขตที่แบบจำลองที่กำหนดสามารถอธิบายการเปลี่ยนแปลงถึงจำนวนบุตรได้น้อยที่สุด โดยจำนวนบุตรจะแปรผันตามอายุของแม่และภูมิลำเนาเดิมของหัวหน้าครัวเรือนขณะที่ตัวแปรอิสระอื่นๆ จะไม่มีบทบาทสำคัญแต่ประการใด ส่วนคุณภาพของบุตรของครัวเรือนในเขตนี้ปรากฏว่า แบบจำลองที่กำหนดสามารถอธิบายได้ดีขึ้น แต่ก็มีอายุของแม่เป็นตัวแปรอิสระ เพียงตัวเดียวที่แสดงบทบาทอย่างสำคัญต่อคุณภาพของบุตร ดังนั้นจึงจะเห็นได้ว่าพฤติกรรมการเจริญพันธุ์ของครัวเรือนในเขตเมืองจะถูกกำหนดด้วยปัจจัยอื่นๆ นอกเหนือปัจจัยทางเศรษฐกิจเป็นส่วนใหญ่ สำหรับในเขตต่อเมือง แบบจำลองที่กำหนดจะสามารถอธิบายการเปลี่ยนแปลงในเชิงปริมาณและคุณภาพของบุตรได้ดีที่สุดโดยเปรียบเทียบ กล่าวคือ จำนวนบุตรจะแปรผันตามอายุของแม่ และหลังจากลดตัวแปรคุมทั้งหมดแล้วอัตราค่าจ้างของแม่จะแสดงบทบาทอย่างสำคัญในเชิงค่าเสียโอกาสมากขึ้น ส่วนคุณภาพของบุตร จะแปรผันตามอัตราค่าจ้างของพ่อและภูมิลำเนาเดิมของหัวหน้าครัวเรือนแต่จะแปรผันกลับกับอัตราค่าจ้างของแม่อย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ และในเขตสุดท้ายคือ เขตชานเมือง พบว่า ตัวแปรอิสระทั้งหมดของแบบจำลองไม่สามารถอธิบายการเปลี่ยนแปลงในเชิงปริมาณและคุณภาพของบุตรได้อย่างมีนัยสำคัญทางสถิติเลย ทั้งนี้ รายได้ของครอบครัวจะเป็นตัวแปรอิสระเพียงตัวเดียวเท่านั้นที่มีบทบาทต่อการเปลี่ยนแปลงในเชิงคุณภาพของบุตรของครัวเรือนในเขตชานเมือง ในลำดับสุดท้ายของการวิเคราะห์ ได้พิจารณาถึงความสัมพันธ์ของการบริโภคทดแทนกันระหว่างจำนวนบุตรและคุณภาพของบุตรในครัวเรือนต่างๆ ปรากฏว่า ไม่พบความสัมพันธ์ที่แน่ชัดระหว่างระดับรายได้ของครัวเรือนกับจำนวนบุตรโดยเฉลี่ยของครัวเรือนและระหว่างจำนวนบุตรโดยเฉลี่ยและจำนวนปีการศึกษาโดยเฉลี่ยของบุตรคนโต (เป็นตัวแทนถึงคุณภาพของบุตร) แต่พบว่าจำนวนปีการศึกษาโดยเฉลี่ยของบุตรคนโตจะแปรผันตามรายได้ของครัวเรือน โดยสรุป ผลการวิเคราะห์ชี้ให้เห็นว่า พฤติกรรมการตัดสินใจในอุปสงค์ต่อบุตรของครัวเรือนในเขตกรุงเทพมหานครนั้นขึ้นอยู่กับปัจจัยทางเศรษฐกิจไม่มากนัก ฉะนั้นการศึกษาถึงการเจริญพันธุ์ในครั้งต่อไปควรจะนำปัจจัยอื่นๆ เช่น ปัจจัยทางประชากรและสังคม เป็นต้น เข้ามาวิเคราะห์ร่วมด้วย