แบบแผนและปัจจัยอันเป็นมูลเหตุของการย้ายถิ่นของข้าราชการครู สังกัดกระทรวงศึกษาธิการในเขตกรุงเทพมหานคร

Abstract

วิทยานิพนธ์นี้ มีวัตถุประสงค์ที่จะศึกษาถึงแบบแผน และปัจจัยอันเป็นมูลเหตุการย้ายถิ่นของข้าราชการกระทรวงศึกษาธิการ ในเขตกรุงเทพฯ โดยใช้ข้อมูลปฐมภูมิ ซึ่งผู้ศึกษาได้เก็บข้อมูลด้วยตนเองด้วยแบบสอบถาม ข้อมูลที่ใช้ในการศึกษาคือ ข้าราชการครูสังกัดกระทรวงศึกษาธิการ ในเขตกรุงเทพฯ ซึ่งได้แก่ ข้าราชการครูสังกัดกรมการฝึกหัดครู และกรมสามัญ แบ่งเป็น 3 ระดับ ประเภทสถานศึกษาคือ ระดับประถม มัธยม และวิทยาลัยครูตามลำดับ การเก็บข้อมูลใช้เวลาประมาณ 1 ภาคเรียนของภาคเรียนที่ 1 ปีการศึกษา 2522 ระหว่างเดือน พฤษภาคม – พฤศจิกายน ได้ข้อมูลที่ใช้ในการศึกษา 1306 ราย เป็นข้อมูลกลุ่มประถม 223 ราย กลุ่มมัธยม 906 ราย และกลุ่มวิทยาลัยครู 177 ราย วิทยานิพนธ์มิได้มีความมุ่งหมายที่จะศึกษาเพื่อพิสูจน์สมมติฐานใดๆ หากแต่มุ่งศึกษาเพื่อทราบข้อเท็จจริงเกี่ยวกับแบบแผน และปัจจัยอาจเป็นมูลเหตุต่อการย้ายถิ่นของข้าราชการครู สังกัดกระทรวงศึกษาธิการ ในเขตกรุงเทพฯ เท่านั้น ทั้งนี้ได้มีแนวความคิดหลักว่า แบบแผนการย้ายถิ่นของข้าราชการครู สังกัดกระทรวงศึกษาธิการ ในเขตกรุงเทพฯ น่าจะเป็นการย้ายถิ่นในระยะสั้น คือเป็นการย้ายถิ่นภายในภาคเดียวกันมากกว่าการย้ายถิ่นระหว่างภาค ปัจจัยทางสังคมและเศรษฐกิจน่าจะเป็นปัจจัยสำคัญที่สุดที่อาจเป็นมูลเหตุต่อการย้ายถิ่นของ ข้าราชการครูสังกัดกระทรวงศึกษาธิการในเขตกรุงเทพฯ จากการศึกษาพอสรุปผลย่อๆได้ดังนี้คือ ลักษณะโดยทั่วไปของผู้ย้ายถิ่น จากการศึกษาลักษณะของผู้ย้ายถิ่นทั้งหมดจำนวน 444 รายหรือประมาณร้อยละ 34 จากข้อมูลทั้งหมด 1306 ราย พบว่า ผู้ย้ายถิ่นส่วนใหญ่อยู่ในกลุ่มอายุค่อนข้างสูงคือ ระหว่าง 28-47 ปี เพราะเป็นผู้สมรสแล้วมากกว่าเป็นโสด และส่วนใหญ่เป็นผู้มีการศึกษาระดับปริญญาตรี มีภูมิลำเนาเดิมอยู่ในจังหวัดภาคกลางและกรุงเทพฯ มากกว่าครึ่งหนึ่ง เป็นผู้มีขั้นข้าราชการ 3-4 เฉพาะกลุ่มวิทยาลัยครู จะมีขั้นข้าราชการระดับ 5 ขึ้นไป การถือครองที่อยู่อาศัยผู้ย้ายถิ่นส่วนใหญ่ที่มีอยู่อาศัยประเภท เช่าอยู่อาศัยผู้อื่นอยู่ และมีที่อยู่อาศัยเป็นของตนเองในสัดส่วนที่ใกล้เคียงกัน แบบแผนการย้ายถิ่นของข้าราชการครูกลุ่มนี้ ข้าราชการครูประมาณร้อยละ 34 เคยย้ายข้ามถิ่นจังหวัด และร้อยละ 29.4 เคยย้ายถิ่นภายในจังหวัดประมาณร้อยละ 73 ของผู้ย้ายถิ่น จะเป็นผู้ย้ายถิ่นเพียงครั้งเดียว และเป็นการย้ายมาจากจังหวัดในภาคกลาง อนึ่งลักษณะทางประชากรบางอย่าง เช่น อายุ สถานภาพการสมรส จะมีผลกระทบต่อความถี่ของการย้ายถิ่นอย่างเห็นได้ชัด ส่วนระดับการศึกษาพบว่ามิได้มีผลต่อความถี่ของการย้ายถิ่นของข้าราชการครูกลุ่มนี้ สาเหตุการย้ายถิ่นของข้าราชการกลุ่มนี้ ผู้ย้ายถิ่นทั้ง 3 กลุ่มให้เหตุผลเกี่ยวกับครอบครัวสำคัญ รองลงมาเป็นเหตุผลเกี่ยวกับความผูกพันต่อภูมิลำเนาเดิม (ที่เกิด) มีความแตกต่างในระดับความสำคัญของเหตุผลการย้ายถิ่นเกี่ยวกับครอบครัว ระหว่างข้าราชการครูทั้ง 3 กลุ่มอยู่บ้าง การศึกษาเกี่ยวกับความต้องการย้ายถิ่น พบว่าข้าราชการครูทั้งหมดที่เป็นตัวอย่างในการศึกษาครั้งนี้ มีความต้องการย้ายถิ่นเป็นอัตราส่วนที่ไม่สูงนัก คือมีเพียงร้อยละ 27.5 ไม่ต้องการย้ายมีร้อยละ 34.1 และอีกร้อยละ 36.5 ไม่แน่ใจหรือขึ้นอยู่กับสถานการณ์ มีความแตกต่างของระดับความต้องการย้ายถิ่นระหว่างข้าราชการครูทั้ง 3 กลุ่มบ้าง คือข้าราชการครูกลุ่มวิทยาลัยครู มีความต้องการย้ายถิ่นออกจากกรุงเทพฯ เป็นอัตราส่วนต่ำสุด ข้าราชการกลุ่มมัธยมต้องการย้ายถิ่นสูงสุด และเมื่อพิจารณาอัตราส่วนความต้องการไม่ต้องการย้ายถิ่นร่วมกับลักษณะต่างๆอันได้แก่ ลักษณะทางประชากร สังคมและเศรษฐกิจ ผลการศึกษานี้จะมีลักษณะสอดคล้องกับงานวิจัยด้านการย้ายถิ่นที่ทำไว้แล้วกล่าวคือ ข้าราชการครูที่มีอายุน้อยหรือ เป็นโสดต้องการย้ายถิ่นมากกว่าข้าราชการครูที่มีอายุมาก หรือข้าราชการครูที่สมรสแล้ว ข้าราชการที่มีภูมิลำเนาเดิมอยู่ในกรุงเทพฯ มีความต้องการย้ายถิ่นต่ำสุด เช่นเดียวกับลักษณะฐานะทางเศรษฐกิจคือ ข้าราชการที่มีฐานะเศรษฐกิจระดับต่ำ มีความต้องการย้ายถิ่นสูงสุด ในขณะที่ข้าราชการครูที่มีระดับเศรษฐกิจสูงแทบจะไม่มีความต้องการย้ายถิ่นเลย ประสบการณ์การย้ายถิ่นมีผลต่อความต้องการย้ายถิ่นในลักษณะที่ต่างออกไปบ้าง กล่าวคือ ข้าราชการครูที่เคยย้ายถิ่นหลายครั้งมีความต้องการย้ายน้อยกว่าผู้ไม่เคยย้ายเลย อาจจะเป็นได้ว่าผู้ที่เคยย้ายถิ่นมาหลายครั้ง ปัจจุบันมีอายุมากขึ้น มีการตั้งถิ่นฐานและครอบครัวอย่างถาวรในกรุงเทพฯ ความต้องการจะย้ายออกจากกรุงเทพฯจึงมีไม่มากนัก