รัฐไทยกับสุขภาพพลเมือง พ.ศ. 2475-2500

Abstract

การขยายตัวของเศรษฐกิจแบบส่งออกในช่วงต้นของสมัยรัตนโกสินทร์ ตามมาด้วยการขยายตัวของระบบเศรษฐกิจทุนนิยมในประเทศซึ่งสัมพันธ์กับระบบทุนนิยมโลก และการเปลี่ยนแปลงสู่ความเป็นรัฐสมัยใหม่ของประเทศไทยโดยการปฏิรูประบบราชการในสมัยรัชกาลที่ 5 ทำให้พลเมืองมีความสำคัญในฐานะกำลังของประเทศในด้านการผลิต รัฐจึงต้องจัดการควบคุมดูแลพลเมืองในด้านต่างๆ รวมทั้งกิจการด้านสุขภาพ โดยเฉพาะภายหลังการเปลี่ยนแปลงการปกครองเป็นประชาธิปไตยในปี พ.ศ. 2475 ทำให้รัฐมีเหตุและปัจจัยต่างๆ ที่ส่งผลให้เกิดการควบคุมดูแลพลเมืองมากขึ้น มีผู้ที่มีส่วนร่วมในกิจการมากขึ้น และครอบคลุมพลเมืองมากขึ้น การดำเนินกิจการสุขภาพพลเมืองของรัฐบาลระหว่าง พ.ศ. 2475-2500 แตกต่างกันไปตามสถานการณ์ของรัฐในสมัยนั้นๆ ทำให้กิจการสุขภาพในช่วงเวลาดังกล่าวมีพลวัตของการเปลี่ยนแปลง มีลักษณะเด่นที่แตกต่างกันไป โดยสัมพันธ์กับอุดมการณ์ของรัฐและสถานการณ์ที่รัฐต้องเผชิญในสมัยนั้นๆ ซึ่งอาจแบ่งได้เป็น 3 ช่วงสมัยที่สำคัญได้แก่ สมัยเริ่มแรกหลังเปลี่ยนแปลงการปกครอง (พ.ศ. 2475-2481) ที่ให้ความสำคัญกับการกระจายกิจการสุขภาพไปสู่พลเมืองส่วนภูมิภาค สมัยรัฐบาลชาตินิยมและสงครามโลกครั้งที่ 2 (พ.ศ. 2481-2487) ที่ให้ความสำคัญกับการเพิ่มพลเมืองเพื่อความเป็นชาติมหาอำนาจ และสมัยหลังสงครามโลกครั้งที่ 2 (พ.ศ. 2487-2500) ที่ให้ความสำคัญกับการฟื้นฟูสภาพร่างกายและจิตใจของพลเมืองภายหลังสงคราม และการขยายบริการสุขภาพไปสู่ส่วนภูมิภาค ซึ่งได้รับการสนับสนุนจากต่างประเทศภายใต้สถานการณ์ของสงครามเย็น กล่าวได้ว่ากิจการสุขภาพพลเมืองของรัฐสัมพันธ์กับความเปลี่ยนแปลงทางการเมือง เศรษฐกิจ สังคม และส่งผลต่อวิถีชีวิตของประชาชนจากเดิมที่เคยพึ่งพาการแพทย์แบบจารีต ซึ่งเป็นที่นิยมมาอย่างยาวนานในสังคมท้องถิ่น กลายมาเป็นต้องพึ่งพาการแพทย์สมัยใหม่ในแบบของรัฐมากขึ้น