แนวทางการพัฒนาพื้นที่โล่งรอบอาคารพาณิชยกรรมเพื่อสาธารณประโยชน์ : กรณีศึกษาพื้นที่ศูนย์กลางธุรกิจกรุงเทพมหานคร

Abstract

ปัจจุบันในกรุงเทพมหานครขาดแคลนพื้นที่สาธารณะที่เปิดให้ใช้งานได้อย่างอิสระ แต่กลับพบพื้นที่ที่มีลักษณะใกล้เคียงพื้นที่สาธารณะกระจายตัวอยู่ในบริเวณศูนย์กลางเมืองที่มีความหนาแน่นรอบอาคารพาณิชยกรรมอย่างมีนัยยะ โดยพื้นที่เหล่านี้ถูกถือครองกรรมสิทธิ์โดยเอกชน โดยเปิดให้สาธารณะเข้าไปใช้งานได้ เรียกว่า พื้นที่โล่งรอบอาคารพาณิชยกรรม ทั้งที่ตั้งใจ และไม่ตั้งใจให้สาธารณะใช้งานก็ตาม ซึ่งพบว่าพื้นที่เหล่านี้ยังไม่ถูกใช้งานอย่างอเนกประโยชน์ คือ ใช้งานอย่างไม่เหมาะสม และไม่คุ้มค่าพอในการใช้งานอย่างสาธารณะ ไม่ส่งผลดีต่อสังคม และเศรษฐกิจ ภาคเอกชนจึงมักไม่ให้ความสำคัญกับพื้นที่เหล่านี้ ทางภาครัฐจึงมีมาตรการ การเพิ่มอัตราส่วนพื้นที่อาคารรวมต่อพื้นที่ดิน(FAR Bonus) เป็นมาตรการเพื่อเพิ่มพื้นที่สาธารณะของเมืองโดยการจัดให้มีพื้นที่ว่างเพื่อการใช้ประโยชน์สาธารณะ หรือ Privately Owned Public Space (POPS) เพื่อให้พื้นที่ของเอกชนมีการออกแบบอย่างเหมาะสม ทั้งการเข้าถึงพื้นที่ การสัญจรผ่านพื้นที่ และการสร้างกิจกรรมการจับจองพื้นที่ แต่ยังไม่มีแนวคิดการออกแบบ (Design Guideline) ที่ชัดเจนเพื่อควบคุม?? จึงมีความสนใจที่จะศึกษาหารูปแบบการออกแบบพื้นที่เหล่านี้จากพื้นที่ศึกษาที่เข้าข่ายการเป็น POPS และ การหลักการออกแบบพื้นที่อเนกประโยชน์ เพื่อให้เกิดประโยชน์สูงสุดสำหรับสาธารณะ โดยงานวิจัยนี้จะมุ่งเน้นไปที่การศึกษาพื้นที่โล่งสาธารณะ ที่มีอยู่ในพื้นที่ย่านธุรกิจศูนย์กลางเมืองกรุงเทพมหานคร เพื่อดูรูปแบบที่มีอยู่ การออกแบบ และการใช้งานจริง เพื่อใช้ในการหาแนวทางการออกแบบต่อไป โดยพบว่าพื้นที่โล่งรอบอาคารพาณิชยกรรมเหล่านี้มีการกระจุกตัวใน 3 ย่าน คืนย่านการค้าสยาม-ประตูน้ำ ย่านธุรกิจสีลม-สาทร และอโศก-สุขุมวิท โดยมีการใช้งานต่างไปตามรูปแบบการใช้ประโยชน์อาคาร โดยศึกษาประกอบกับข้อมูลด้านการออกแบบพื้นที่ พบว่าบริบทของเมือง ลักษณะทางกายภาพ และลักษณะการใช้งานมีความสัมพันธ์กัน จึงสามารถสรุปได้ว่าการให้ความสำคัญกับด้านองค์ประกอบอื่นๆของพื้นที่ พื้นที่สีเขียว และการเข้าถึง สามารถดึงดูดให้พื้นที่มีการใช้งานอย่างสาธารณะได้จริง และนำแนวทางการออกแบบที่พบนำไปเสนอเป็นการออกแบบเชิงกายภาพ และแนวคิดการออกแบบที่ใช้สำหรับพื้นที่ที่มีลักษณะใกล้เคียงกันโดยมีรูปแบบแนวทางการออกแบบที่แตกต่างกันไปตามบริบทของเมือง และเพื่อออกแบบพื้นที่ตัวอย่าง