การศึกษาความหลากหลายและการกระจายของแมงกะพรุนบริเวณชายฝั่งจังหวัดชลบุรีถึงจังหวัดระยอง (ปีที่ 1) : รายงานโครงการวิจัย

Abstract

ศึกษาความหลากหลายและการกระจายของแมงกะพรุนบริเวณชายฝั่งจังหวัดชลบุรีถึงจังหวัดระยองในช่วงเดือนมกราคม 2561 (ฤดูมรสุมตะวันออกเฉียงเหนือ) เดือนพฤษภาคม 2561 (ช่วงเปลี่ยนฤดูมรสุม) และเดือนกรกฎาคม 2561 (ฤดูมรสุมตะวันตกเฉียงใต้) โดยเก็บตัวอย่างตั้งแต่บริเวณชายฝั่งแหลมแท่น จังหวัดชลบุรี ไปจนถึงชายฝั่งปากน้ำประแส จังหวัดระยอง จำนวนทั้งสิ้น 8 สถานี ซึ่งผลจากการเก็บตัวอย่างในภาคสนามและจากการรายงานจากชาวบ้านและจากการแจ้งจากคนในพื้นที่ พบแมงกะพรุนขนาดใหญ่ทั้งสิ้น 4 ชนิดได้แก่ แมงกะพรุนลอดช่อง 2 ชนิด คือ Lobonema smithi และ Lobonemoides robustus แมงกะพรุนหนังชนิด Rhopilema hispidum และแมงกะพรุนลายจุดชนิด Phyllorhiza punctata โดยจะไม่พบแมงกะพรุนขนาดใหญ่ในเดือนมกราคม 2561 แต่จะพบแมงกะพรุนเพิ่มขึ้นในช่วงเดือนพฤษภาคมและเดือนกรกฎาคม 2561 ซึ่งเริ่มเข้าสู่ช่วงฤดูฝน ส่วนแมงกะพรุนขนาดเล็กที่ได้จากตัวอย่างแพลงก์ตอนสัตว์ขนาดใหญ่กว่า 100, 300 และ 600 ไมโครเมตร พบแมงกะพรุนขนาดเล็กทั้งสิ้น 36 สกุล (Genus) จากทั้งหมด 23 วงศ์ (Family) โดยแมงกะพรุนขนาดเล็กสกุลเด่นที่พบ ได้แก่ Obelia spp., Phialidium spp., Bougainvillia spp., Cytaeis spp., Sarsia spp. และ Liriope spp. และพบว่าบริเวณชายฝั่งแหลมแท่น (LT) และชายฝั่งพัทยาใต้ (PT) จังหวัดชลบุรี ชายฝั่งบ้านเพ (BP) และปากน้ำประแส (PS) จังหวัดระยอง จะมีความหลากหลายของแมงกะพรุนขนาดเล็กสูงกว่าบริเวณชายฝั่งศรีราชา (SC) ชายฝั่งอ่าวอุดม (AD) และชายฝั่งแสมสาร (SS) จังหวัดชลบุรี และชายฝั่งมาบตาพุด (MTP) จังหวัดระยอง ความสอดคล้องกับความหนาแน่นของแพลงก์ตอนสัตว์โดยเฉพาะกลุ่มที่มีขนาดเล็ก (ใหญ่กว่า 100 ไมโครเมตร) ซึ่งจะเป็นอาหารของกลุ่มแมงกะพรุน ส่วนการศึกษาตัวอ่อนแมงกะพรุนระยะ polyp ส่วนใหญ่พบอยู่ในวงศ์ Campanulariidae ซึ่งเป็นแมงกะพรุนขนาดเล็กที่พบได้ในเกือบทุกสถานีตลอดช่วงเวลาที่ศึกษา โดยสามารถพบ polyp ของแมงกะพรุนได้เกือบทุกบริเวณ ยกเว้นบริเวณชายฝั่งแหลมแท่นที่ไม่พบตัวอ่อนระยะ polyp เลยตลอดช่วงที่ทำการศึกษาแต่ยังสามารถพบแมงกะพรุนในระยะ medusa ได้ในเดือนมกราคมและเดือนกรกฎาคม 2561 นอกจากนี้ยังทำการศึกษาด้านชีววิทยาโมเลกุลของแมงกะพรุนโดยทำการสกัด DNA จากเนื้อเยื่อของแมงกะพรุนขนาดใหญ่จำนวน 8 ตัวอย่างและทำ PCR โดยใช้ไพรเมอร์ของยีน mitochondrial Cytochrome Oxidase I (mtCOI gene) และ 18S RNA gene พบว่า สามารถเพิ่มปริมาณ DNA ได้เมื่อใช้ไพรเมอร์ COI-gene (3 ตัวอย่าง) แต่ไม่สามารถเพิ่มจำนวน DNA ได้เมื่อใช้ 18S RNA-gene และเมื่อนำไปจัดตำแหน่งเปรียบเทียบกับฐานข้อมูลใน gene bank พบว่า เนื้อเยื่อแมงกะพรุน 2 ตัวอย่าง (จาก mtCOI gene) คือ แมงกะพรุนลายจุดชนิด Phyllorhiza punctata ปัจจัยที่มีอิทธิพลต่อความหลากหลายและการกระจายของแมงกะพรุนได้แก่ คุณภาพน้ำในบริเวณชายฝั่งจังหวัดชลบุรีจนถึงจังหวัดระยองมีค่าอยู่ในเกณฑ์มาตรฐานคุณภาพน้ำทะเลของกรมควบคุมมลพิษ (2550) และพบว่าปริมาณสารอาหารอนินทรีย์ละลายน้ำและปริมาณคลอโรฟิลล์ เอ มีค่าสูงในช่วงเดือนกรกฎาคมซึ่งเริ่มเข้าสู่ฤดูฝน ในขณะที่แพลงก์ตอนสัตว์ซึ่งมีบทบาทเป็นอาหารของแมงกะพรุนจะมีค่าสูงในช่วงเดือนมกราคม 2561