กรรมวิธีของผู้นำท้องถิ่นในการพัฒนาชนบท : ศึกษาแง่มุมทางการเมืองของผู้นำหมู่บ้านพัฒนาตัวอย่าง เขาป้าเจ้ อำเภอควนขนุน จังหวัดพัทลุง

Abstract

การศึกษาวิจัยครั้งนี้เป็นการศึกษาสังคมในชนบทของไทย เรื่องกรรมวิธีของผู้นำท้องถิ่นในการพัฒนาชนบท ศึกษาเฉพาะกรณีหมู่บ้านเข้าป้าเจ้ อำเภอควนขนุน จังหวัดพัทลุง โดยมีวัตถุประสงค์ที่จะศึกษาพฤติกรรมของผู้นำท้องถิ่น ว่าผู้นำท้องถิ่นเป็นปัจจัยที่สำคัญที่สุดต่อผลสำเร็จของการพัฒนาชนบท ผลการวิจัยพบว่า กรรมวิธีของผู้นำท้องถิ่นที่ใช้ในการพัฒนาชนบทนั้นเป็นผลมาจากคุณลักษณะเฉพาะตัวของผู้นำเป็นปัจจัยสำคัญที่สุด กล่าวคือ คุณลักษณะเหล่านี้ประกอบด้วย ความเสียสละ ความรู้ ความมีชื่อเสียง ความซื่อสัตย์พูดจริงทำจริง ความคิดริเริ่ม เป็นผู้อุปถัมภ์ของกลุ่มเป็นที่พึ่งของคนอื่นมีความเป็นกันเองและมีพรรคพวกเพื่อนฝูงมาก ความกล้าเสี่ยง ความสามารถในการติดต่อสื่อสาร และการมีศิลปในการพูด เป็นต้น ในขณะที่ปัจจัยสถานภาพทางเศรษฐกิจมีความสำคัญรองลงมา กล่าวคือมีส่วนสนับสนุนช่วยให้ผู้นำท้องถิ่นแสดงบทบาทการเป็นผู้นำของเขาได้ดียิ่งขึ้นตามความคาดหวังของผู้ตามในสังคมไทย กล่าวอีกนัยหนึ่ง ผู้นำจะต้องเป็นคนมีฐานะดีเพราะว่าสังคมชนบทนั้นยังมีลักษณะพึ่งพาอาศัยกัน คนที่เป็นผู้นำ จึงอยู่ในฐานะผู้อุปถัมภ์ของกลุ่ม สามารถให้ความช่วยเหลือเกื้อกูลแก่เพื่อนบ้าน ในส่วนปัจจัยสถานภาพทางสังคม ซึ่งได้แก่ ตำแหน่งที่เป็นทางการ และไม่เป็นทางการนั้น การศึกษาไม่พบว่า ผู้นำได้ใช้อิทธิพลต่อผู้อื่นจากตำแหน่งที่เป็นทางการ จะพบบ้างก็ในกรณีตำแหน่งที่ไม่เป็นทางการ คือ การเป็นผู้นำของละแวกบ้านต่าง ๆ ในหมู่บ้าน ข้อน่าสังเกต ก็คือ การรวมตัวเป็นคณะกรรมการหมู่บ้านเป็นการรวมตัวกันระหว่างผู้นำเป็นทางการ เช่น ผู้ใหญ่บ้าน ผู้ช่วยผู้ใหญ่บ้าน และผู้นำแบบไม่เป็นทางการ เช่น ผู้นำของละแวกบ้าน ที่อาจเป็นผู้อาวุโส อดีตครูที่ปลดเกษียณ ทำให้บุคคลเหล่านี้เป็นผู้มีตำแหน่งในคณะกรรมการหมู่บ้าน แต่ว่าในกิจกรรมการพัฒนาหมู่บ้านนั้น ผู้นำท้องถิ่นมิได้แบ่งแยกหน้าที่กัน ตามที่ดำรงตำแหน่งฝ่ายต่าง ๆ ในรูปคณะกรรมการหมู่บ้านอย่างเด็ดขาด การพัฒนาจนบรรลุผลสำเร็จนั้น มีลักษณะเป็นการช่วยเหลือซึ่งกันและกันมากกว่าการแบ่งแยกกันทำตามหน้าที่ แบบแผนกรรมวิธีการใช้และขั้นตอนในการใช้ทรัพยากรทางการเมืองให้ผู้นำมีอิทธิพลที่สำคัญนั้น คือ การใช้คุณลักษณะเฉพาะตัวเป็นปัจจัยแรก แล้วใช้สถานภาพทางเศรษฐกิจมาสนับสนุนความเสียสละ ความคิดริเริ่ม ความเป็นผู้อุปถัมภ์ ในขณะที่สถานภาพทางสังคมมีส่วนสนับสนุนความมีชื่อเสียง และความเป็นผู้อุปถัมภ์ของกลุ่ม ดังนั้น อิทธิพลของผู้นำจึงเกิดความศรัทธาและนิยมนับถือ สืบเนื่องจากคุณค่าสังคมกำหนดคุณสมบัติ “ผู้นำ” ที่ดีในสังคมไทยคล้ายกับ “ลูกพี่ (ผู้อุปถัมภ์)” นั่นเอง