กองตระเวนกับการจัดการพื้นที่เมืองของกรุงเทพฯ พ.ศ.2418-2458

Abstract

วิทยานิพนธ์ฉบับนี้ ศึกษากองตระเวนกับการจัดการพื้นที่เมืองของกรุงเทพฯระหว่างปี พ.ศ.2418 ที่มีการตรา “กฎหมายโปลิศ 53 ข้อ ซึ่งจะรักษาพื้นที่ในแลนอกพระนคร” จนถึงปีที่มีการเปลี่ยนแปลงหน่วยงานจากกองตระเวนเป็นกรมตำรวจในปี พ.ศ.2458 ซึ่งกรุงเทพฯในช่วงเวลาดังกล่าวเกิดการขยายตัวทางเศรษฐกิจภายหลังการทำสนธิสัญญาบาวริงในปี พ.ศ.2398 ส่งผลกระทบต่อการเปลี่ยนแปลงโครงสร้างกายภาพของเมือง และลักษณะของประชากรที่เปลี่ยนไปจากการเกิดกลุ่มคนในบังคับต่างชาติพร้อมทั้งการหลั่งไหลของแรงงานชาวจีน ทำให้รัฐประสบปัญหาต่อการดูแลความสงบสุขของราษฎรในกรุงเทพฯ และความไม่เป็นระเบียบของเมืองจากการใช้พื้นที่เมืองของราษฎรอันเป็นผลมาจากการปรับเปลี่ยนวิถีชีวิตที่สัมพันธ์กับสังคมบนบกมากขึ้น ทำให้รัฐปรับปรุงหน่วยงานกองตระเวนเพื่อรองรับกับปัญหาที่เกิดขึ้น จากการศึกษาพบว่า การปฏิบัติงานของกองตระเวนทำให้เห็นถึงรูปแบบการดูแลราษฎรที่เปลี่ยนไป เป็นผลมาจากหน้าที่ของกองตระเวนในการควบคุมดูแลการใช้พื้นที่เมืองของราษฎรที่มีการประกอบกิจกรรมต่างๆ ทำให้เห็นถึงบทบาทด้านการปกครองของรัฐสมัยใหม่ที่กระทำกับวิถีชีวิตของราษฎรโดยตรง แตกต่างจากการดูแลราษฎรของรัฐจารีตที่กระทำได้เพียงผ่านมูลนายตามระบบควบคุมกำลังพล นอกจากนี้ บทบาทของกองตระเวนในการดูแลพื้นที่เมืองยังทำให้เห็นถึงสภาพสังคมและวิถีชีวิตของราษฎรในกรุงเทพฯที่เปลี่ยนไปจากสังคมน้ำไปสู่สังคมบนบกซึ่งมีการใช้ประโยชน์จากการเปลี่ยนแปลงด้านกายภาพของเมือง ขณะเดียวกัน การปฏิบัติหน้าที่ของกองตระเวนทำให้เกิดปฏิสัมพันธ์ระหว่างรัฐและราษฎรสะท้อนออกมาในรูปของปัญหาที่เกิดกับราษฎรและกองตระเวนอันเป็นผลจากการควบคุมทางสังคมของรัฐสมัยใหม่